De behandeling van een negatief zelfbeeld: het leren van een nieuwe vaardigheid

Drs. Manja de Neef

RINO Amsterdam

Workshop

Een negatief zelfbeeld maakt kwetsbaar en kan leiden tot klachten als angsten, depressie en eetstoornissen. Positieve zelfwaardering wordt gezien als een beschermende factor die de kans op welbevinden, een goede gezondheid en goed functioneren vergroot.

De verleiding is groot om in de behandeling van een negatief zelfbeeld in te gaan op de inhoud van de negatieve overtuigingen over zichzelf. Cognitieve interventies die gericht zijn op het uitdagen en tegenspreken van zo’n negatief zelfschema lijken echter minder vruchtbaar. Men kan de behandeling beter richten op het opbouwen of versterken van een concurrerend positief zelfbeeld dat op den duur het negatieve kan overschaduwen.

Een negatief zelfbeeld bepaalt de waarneming en informatieverwerking, er is sprake van een hardnekkige negatieve bias. Wat past bij het negatieve zelfbeeld komt gemakkelijk door en is snel uit het geheugen op te halen. Positieve informatie wordt niet gezien, dringt niet door, maakt geen indruk of wordt zelfs gewantrouwd. En als het al in het geheugen terecht komt, is het moeilijk het er weer uit op te halen.

Het opbouwen van een positief zelfbeeld vraagt van de cliënt een nieuwe vaardigheid. Hij moet zich een positieve bias eigen maken en dat vraagt heel wat oefening en herhaling.

In mijn vorig jaar verschenen boek Negatief zelfbeeld behandelen pleit ik ervoor het opbouwen van een positief zelfbeeld te zien als een vaardigheidstraining, een gedragsmatige aanpak dus. De cliënt leert stapje voor stapje positieve informatie op te merken, door te laten dringen, er bij stil te blijven staan en ermee voor de dag te komen.Ook leert hij zichzelf te complimenteren in plaats van af te kraken. Omdat positieve informatie die hij op het spoor komt niet past bij zijn negatieve zelfbeeld treedt cognitieve dissonantie op. De spanning die dat oplevert kan hij verminderen door de positieve informatie te bagatelliseren, terzijde te schuiven of zo te vervormen dat het toch weer negatief wordt en als passend wordt ervaren. Als therapeut bied je hem een exposureprogramma aan: in steeds andere en steeds moeilijker situaties laat je hem de cognitieve dissonantie ervaren zonder te vervallen in zijn gebruikelijke vermijdingsgedrag. Met de nieuwe vaardigheid die je hem leert moet dat lukken.

Invulling workshop
Een korte inleiding.
Dvd ter demonstratie.
Vooral oefenen met therapeutische vaardigheden.

Literatuur
Neef, M. de (2010). Negatief zelfbeeld Amsterdam: Boom
Neef, M. de (2018). Negatief zelfbeeld behandelen. Tips en tools voor therapeuten. Amsterdam: Boom.
www.negatiefzelfbeeldbehandelen.nl