Holistische theorie: van moeilijk en tijdrovend naar makkelijk en tijdbesparend

Drs. Bas van Heycop ten Ham

Psychiatrie Rivierenland

Workshop

Het maken van een holistische theorie wordt door veel behandelaars gezien als een tijdrovende en moeilijke klus. Sommigen verzanden in een onoverzichtelijk schema met allerlei pijlen en feedbackloops. De VGCt biedt op haar website een overzichtelijk sjabloon voor het opstellen van een holistische theorie, maar daar worden niet alle factoren in opgenomen.

In ons model (van Heycop ten Ham, de Vos en Hulsbergen, 2012) wordt uitgegaan van een ontwikkelingsperspectief: hoe heeft de patiënt zich vanaf de geboorte tot aan nu ontwikkeld, wat zijnbeschermende en ontregelende factoren geweest in de voorgeschiedenis, en wat zijn de gevolgen van de huidigepathologie op de zelfzorgactiviteiten. Ons model volgt logisch de volgende stappen: aanlegfactoren, eerdere episoden van psychopathologie, beschermende en ontregelende factoren in de leergeschiedenis (opvoedingsfactoren, gebeurtenissen, personen, prestaties), de latente kwetsbaarheid voor psychopathologie en kernthema's/schema's, de interactie tussen triggers en coping/sociale steun voor de huidige psychische klachten,en de psychosociale gevolgen. Deze 'gevolgschade' wordt geïnventariseerd met behulp van het verpleegkundigmodel van Gordon, dat tekorten op zelfzorg beschrijft.

Instandhoudende factoren kunnen nadien in een functie- en betekenisanalyse worden uitgewerkt.

In de workshop wordt een demonstratie gegeven van het opstellen van een holistische theorie en kunnen deelnemers zelf oefenen met het invullen van een HT. Het opstellen van een holistische theorie kan het best in samenspraak met de patiënt gebeuren en hoeft niet meer dan één sessie in beslag te nemen. Moeilijk is het niet, en het levert tijdswinst in het vervolg van de therapie op, omdat het direct duidelijk wordt waar aan gewerkt kan worden (bijvoorbeeld het versterken van beschermende factoren en/of het verminderen van ontregelende factoren).

Invulling workshop
De deelnemers wordt gevraagd om één casus goed voor te bereiden, waarbij voldoende informatie beschikbaar is over de voorgeschiedenis, de huidige klachten en de gevolgen. Aan de hand van een powerpointpresentatie wordt de holistische theorie toegelicht en kunnen deelnemers op een sjabloon meteen hun casus uitwerken.
Daarna zal aan de hand van een patiënt die gespeeld wordt door één van de deelnemers worden gedemonstreerd hoe je samen een HT opstelt. Als er tijd over is, wordt ook aandacht besteed aan de keuze van gedrag of betekenissen voor de uitwerking in een FA en BA.

Literatuur
Heycop ten Ham, B.F. van, Vos, B. de, & Hulsbergen, M. (2012). Gedragstherapie. Handboek voor cognitief werkers. Amsterdam: 2012